Uczniowie twórcami materiałów dydaktycznych

„Nauczycielu! Chcesz zrobić dla uczniów więcej, zrób mniej!”

M. Żylińska

Manfred Spitzer napisał w swojej książce „Jak uczy się mózg”, że mózg ucznia to miejsce pracy nauczyciela. Wiedza na temat procesów uczenia się i zapamiętywana jest już dostępna i warto sięgnąć po ukazujące się również w Polsce książki. A neurobiolodzy mówią wprost: Nauka wymaga aktywności uczącej się jednostki! Wszystko, co tę aktywność ogranicza, automatycznie hamuje procesy uczenia się.

Neurobiolodzy w książkach adresowanych dla nauczycieli piszą że:

• Mózg uczy się poprzez aktywność własną jednostki.
• Mózg ze wszystkich docierających do niego informacji wybiera te treści, które uznaje za ważne i potrzebne, kieruje się przy tym własnymi, subiektywnymi kryteriami oceny, warto, by nauczyciele brali pod uwagę ten wewnętrzny mechanizm selekcji informacji i by pamiętali, że zrealizowanie przez nauczyciela haseł z podstawy programowej nie oznacza, że uczniowie opanowali nowy materiał, proces uczenia się nie jest bowiem prostą pochodną procesu nauczania.
• Mózg może przetwarzać dostarczane informacje na płytkim lub głębokim poziomie.
  Proces uczenia się jest efektywny tylko wtedy, gdy nowe treści zostały głęboko przetworzone i aktywnie użyte przez uczącą się osobę w wielu różnych kontekstach. Zadania receptywne i reproduktywne, czyli te, które dominują w zeszytach ćwiczeń umożliwiają przetwarzanie na najpłytszym poziomie, który nie daje gwarancji zapamiętania nowych treści i są raczej narzędziami pomiaru niż ćwiczeniami.

Inicjatywa „Szkoła W Drodze” promuje odejście od kultury nauczania i przejście do kultury uczenia się. Oznacza to zmianę na kilku płaszczyznach:

Lekcja

Sposób prowadzenia lekcji jest odzwierciedleniem priorytetów szkoły. Dlatego prawdziwa zmiana szkoły dotyczy właśnie lekcji. Zajęcia polegające na odtwórczym wypełnianiu kart pracy, zapełnianiu luk w tekstach i wykonywaniu poleceń według konspektu nauczyciela to tradycyjna kultura nauczania. Ale nauczyciele mogą wybrać inną drogę i zamiast nauczać mogą tworzyć uczniom warunki eksperymentowania, odkrywania świata. Oznacza to przejście do kultury uczenia się.

Nowa rola nauczyciela

Kultura uczenia się to projektowanie przestrzeni dla uczniów, by mogli się uczyć. Zadaniem nauczyciela jest inspirowanie, zachęcanie i podtrzymywanie u uczniów motywacji do pracy wtedy, gdy pojawia się zniechęcenie. Przejście do kultury uczenia się wymaga od nauczyciela oddania uczniom pola i stworzenia im możliwości przejęcia odpowiedzialności za proces uczenia się. Inną nie mniej ważną rolą nauczyciela jest tworzenie uczniom okazji do budowania poczucia własnych kompetencji i sprawstwa, które otwierają drogę do sukcesu.

Uczeń

W kulturze uczenia się uczniom przypada aktywna rola. Mają wpływ na to, w jaki sposób się uczą, mogą podejmować samodzielne decyzje i przejmują za nie odpowiedzialność. Dzięki odpowiedniemu doborowi zadań, mogą rozwijać wiele potrzebnych w życiu kompetencji, w tym również planowania. Bo planowania można nauczyć się tylko poprzez planowanie, a nie poprzez słuchanie wytycznych innej osoby. Dotyczy to wszystkich kompetencji.

Uczniowie chcą się uczyć, a my wciąż ich nauczamy!

Jean Piaget twierdził. że „Wszystko to, co robimy za lub dla dziecka, pozbawia go możliwości zrobienia tego samemu”.

Jedną z najefektywniejszych form uczenia się jest tworzenie własnych materiałów. Aktywność ta wymaga głębokiego przetwarzania, klasyfikowania i łączenia informacji, szukania związków przyczynowo-skutkowych oraz używania ich w różnych kontekstach. Gdy uczniowie muszą zaprojektować i przygotować karty pracy, wówczas ich mózgi muszą wykonać wiele operacji myślowych, których efektem jest proces uczenia się.
Podstawa programowa, program nauczania nie są przeszkodą, wręcz przeciwnie. Uczniowie mający wybór i wpływ na to, co robią, tworząc własne podręczniki, materiały, karty pracy uczą się dużo więcej niż przewiduje podstawa programowa. Taka nauka wykorzystuje ciekawość poznawczą, która jest powiązana z wewnętrzną motywacją.
Uczniowie mogą też tworzyć dla siebie nawzajem sprawdziany i karty odpowiedzi. To niezwykle efektywny i – co nie mniej ważne – niestresujący sposób powtarzania wiadomości i sprawdzania się, który wykorzystuje motywację wewnętrzną.

Nauczyciele uwierzcie w swoich uczniów i zaufajcie im! Pozwólcie im stać się twórcami własnych materiałów, a przekonacie się, na co ich stać. Uczniowie nadal będą Was potrzebować, ale już w innej roli – jako towarzyszy podróży, osoby, które dają poczucie bezpieczeństwa, wspierają i pomagają, gdy jest taka potrzeba i podtrzymują motywację, gdy dziecko / uczeń natrafia na poważne trudności.

Materiały na miarę

Uczeń tworząc własne materiały, nie tylko uczy się, ale także projektuje je na własną miarę, dopasowuje do własnego wzorca uczenia się i aktualnego poziomu. Ponadto bycie autorem i twórcą daje poczucie sprawstwa, sensu działania. Efekt aktywności ucznia, to pozostawienie śladu i dumy, iż ktoś inny może skorzystać z owoców jego pracy. A to przekłada się na dalszą motywację do pracy! Każdy nauczyciel, który daje uczniom zadania pozwalające na rozwijanie kreatywności, widzi, z jakim zaangażowaniem pracują uczniowie, gdy identyfikują się ze swoją pracą i z postawionym zadaniem.

Nuda jest matką „muszę”, a ciekawość to twórca „chcę”! Warto o tym pamiętać!

Projektem opiekuje się Luiza Kalinowska-Skutnik ze Szkoły Cogito w Płocku.

Osoby zainteresowane wzięciem udziału w projekcie mogą zgłosić się do Luizy. Luiza chętnie podzieli się swoimi doświadczeniami i opowie, jak projekt realizowany jest w jej szkole przez różnych nauczycieli.

luizaskutnik@o2.pl